Şeker Hastalığı ya da diyabet hastalığı, kan şekerinin normalin üzerine çıkmasıyla karakterize kronik bir hastalıktır. Pankreas yeterli insülin üretemediğinde veya insülin etkili kullanılamadığında ortaya çıkar. Türkiye’de özellikle Tip 2 hastalık oranları hızla artmaktadır.
Tip 1 şeker hastalığı
Tip 2 şeker hastalığı
Hibrid formlar
Erişkinde yavaş gelişen immun aracılı formlar
Ketoza meyilli tip 2 durumlar
Diğer spesifik şeker hastalığı tipleri
Monojenik şeker hastalığı
b-hücre fonksiyonunun monojenik defektleri
İnsülin etkisinin monojenik defektleri
Egzokrin pankreasın hastalıkları
Endokrin hastalıklar
İlaç veya kimyasal nedenler
Enfeksiyonlar
İmmun aracılı hastalığın sıradışı spesifik formları
Genetik sendromlarla ilişkili formlar
Sınıflanmamış şeker hastalığı: Bu kategori özellikle tanının konulduğu sıralarda geçici olarak kullanılmalıdır.
İlk kez gebelikte tespit edilen hiperglisemi: Gebelikte şeker hastalığı ve gestasyonel formlar.
Yükselen Oranlar: Türkiye'de erişkin nüfusun yaklaşık %15-20’sinde Tip 2 şeker hastalığı olduğu tahmin edilmektedir.
Yaşam Tarzı ve Beslenme: Geleneksel beslenme alışkanlıklarının modern yaşam tarzı ile birleşmesi hastalığın hızla artmasına neden olmaktadır.
Erken belirtiler genellikle fark edilmez, bu yüzden farkındalık çok önemlidir:
Aşırı susama ve sık idrara çıkma.
Açıklanamayan kilo kaybı.
Yorgunluk ve halsizlik.
Bulanık görme.
Yavaş iyileşen yaralar.
Ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma (Tip 2).
Kan Testleri:
Açlık kan şekeri testi.
Oral glukoz tolerans testi (OGTT).
HbA1c testi: Son 3 aylık kan şekeri ortalamasını gösterir.
Rutin Kontroller: Risk grubundaki bireylerde düzenli taramalar önemlidir.
Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
Dengeli ve sağlıklı beslenme.
Düzenli fiziksel aktivite.
Sigara ve alkol kullanımını bırakma.
Medikal Tedavi:
Tip 1 için insülin tedavisi gereklidir.
Tip 2 için oral antidiyabetikler ve gerektiğinde insülin veya GLP-1 agonistleri kullanılabilir.
Cerrahi Tedavi:
Bariatrik cerrahi (obeziteye bağlı Tip 2 formunu kontrol altına almak için).
Şeker hastalığı diyetleri, kan şekeri seviyelerini kontrol altına almak amacıyla düzenlenmiş beslenme planlarıdır. Tip 1 ve Tip 2 için dengeli ve sağlıklı beslenme büyük önem taşır. Diyetlerde karbonhidratlar dikkatle seçilmeli ve kan şekerini hızla yükseltmeyen düşük glisemik indeksli yiyecekler tercih edilmelidir. Lifli gıdalar, tam tahıllar, sağlıklı yağlar ve protein kaynakları diyete dahil edilmelidir. Porsiyon kontrolü ve düzenli öğün saatleri kan şekeri dengesini sağlamada yardımcıdır. Hastaların bireysel ihtiyaçlarına uygun diyet planları için beslenme uzmanlarından destek alması önerilir.
Teknolojik İlerlemeler: İnsülin pompaları ve sürekli glukoz izleme cihazlarının yaygınlaşması.
Yeni İlaçlar: GLP-1 reseptör agonistleri ve SGLT-2 inhibitörleri ile daha iyi kontrol sağlanmaktadır.
Uzaktan Takip: Hastaların uzaktan takip edilmesi için geliştirilen uygulamalar artmaktadır.
Tedavi edilmediğinde ciddi komplikasyonlara yol açabilir:
Kalp-damar hastalıkları (en yaygın ölüm nedeni).
Böbrek hastalıkları (nefropati).
Görme kaybı (retinopati).
Sinir hasarı (nöropati).
Ayak yaraları ve amputasyon riski.
Tanı ve Takip: HbA1c testleri, göz muayenesi, böbrek fonksiyon testleri.
Beslenme ve Diyet Danışmanlığı: Kişiye özel planlar.
Teknoloji ile Tedavi: İnsülin pompası ve glukoz ölçüm cihazları.
Komplikasyon Yönetimi: Hastalığın neden olduğu yan etkilerin kontrolü.
Hastalık tamamen iyileşir mi?
Tip 1 kroniktir. Tip 2 yaşam tarzı değişiklikleri ile kontrol altına alınabilir, ancak tamamen iyileşme nadirdir.
Diyabette hangi tatlılar tüketilebilir?
Tatlandırıcılarla hazırlanan ve düşük karbonhidrat içeren tatlılara örnek olarak şekersiz cheesecake, badem unlu kurabiye, chia tohumu puding, şekersiz çikolatalı mus ve dondurulmuş yoğurt verilebilir. Bu tatlılar, diyabet dostu olup kan şekerini hızla yükseltmeyen içeriklerle hazırlanabilir.
