Endokrinoloji, hormonlarımızın yapım ve salgılanmasından sorumlu olan endokrin sistem ve bu sistemin hastalıklarıyla ilgilenen bir tıp bilimidir.
Endokrin Sistem Nedir?
Endokrin sistem, endokrin bezlerin (iç salgı bezleri) oluşturduğu bir sistemdir. Bu bezler vücudumuzun her yerine dağılmış durumda bulunurlar. Endokrin bezler hormon sentez ve salgısı yapan organlardır. Hormonlar vücudumuzdaki değişik aktiviteleri kontrol eder. Hormonların kontrol ettiği aktiviteler başlıca şunlardır:
- ???? Metabolizma
- ???? Üreme
- ???????? Büyüme ve gelişme
- ???? Hareket
- ???? Enerji üretimi ve harcanması
- ???? Çevresel uyaranları algılama ve tepki verme
Hormonlar salgılandıkları bezden kana karışarak görev yapacakları organa giderler ve etkilerini gösterirler.
Hormon Üreten Endokrin Bezler Hangileridir? Görevleri Nelerdir?
Endokrin sistemi oluşturan salgı bezleri ve görevleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:
- Hipotalamus: Vücut sıcaklığı, acıkma, susama, uyku, cinsel işlevler ve duygu durumunun düzenlenmesinde rol alır. Diğer endokrin bezlerden hormon salgılanmasını düzenler.
- Hipofiz: Diğer endokrin bezlerin çalışmasını düzenleyen ana bezdir. Büyüme için gerekli hormonların salgılanmasından sorumludur.
- Tiroid: Metabolizmanın düzenlenmesi, enerji harcanması ve birçok organın düzenli çalışması için gerekli tiroid hormonlarının yapımı ve salgılanmasından sorumludur.
- Paratiroid: Vücuttaki kalsiyum dengesinin düzenlenmesinden sorumludur.
- Pankreas: Kan şekerini düzenleyen insülin hormonunun yapım ve salgılanmasından sorumludur.
- Böbreküstü Bezi: Stresle mücadele etmemizi sağlayan (kortizol, adrenalin, noradrenalin) ve kan basıncını düzenleyen (aldosteron, adrenalin, noradrenalin) hormonların yapım ve salgılanmasından sorumludur.
- Yumurtalıklar: Üremeden sorumludurlar. Kadınlarda östrojen ve progesteron, erkeklerde testosteron üretirler.
- Pineal Bez: Uykuyu düzenleyen melatonin hormonunun yapımından sorumludur.
Endokrin Fonksiyonları Etkileyen Faktörler Nelerdir?
Normal koşullarda endokrin bezler belli bir düzen ve uyum içinde çalışırlar. Ancak vücudumuz bu düzen ve uyumu etkileyen doğal ve doğal olmayan birçok değişime maruz kalır. Bu değişimler ergenlik, yaşlanma ve gebelik gibi doğal süreçlerde olabileceği gibi genetik ve çevresel faktörlerle, bazı hastalıkların seyrinde, bazı ilaç ve bitkisel ürünlerin kullanımı sonucunda patolojik de olabilir. Aşağıdaki durumlar buna örnektir:
- Yaşlanma: Yaşa bağlı değişikliklere rağmen, yaşlı insanlarda endokrin sistem düzgün çalışır. Yaşlanma doğal bir süreçtir, ancak hormonların yapımı ve metabolizması etkilenebilir.
- Hastalıklar: Kronik hastalıklar ve tedaviler hormonların yapım ve yıkımını etkileyebilir.
- Stres: Fiziksel ve psikolojik stres böbreküstü bezlerinden stres hormonları olan kortizol ve epinefrinin salgılanmasına yol açar.
- Çevresel Faktörler: Kimyasallar, pestisitler, tarım ilaçları gibi çevresel faktörler hormon sistemini bozabilir.
- Genetik: Genetik faktörler de endokrin fonksiyonları etkileyebilir.
En Sık Görülen Endokrin Hastalıklar ve Bozukluklar Nelerdir?
Endokrin sistemin hastalıkları hormon fazlalığı, hormon eksikliği, hormonların etkisine direnç veya endokrin bezlerde büyüme (örneğin tümör ve nodüller) şeklinde karşımıza çıkabilir. En yaygın hastalıklar şunlardır:
- Diyabet (şeker hastalığı)
- Obezite (şişmanlık)
- Hipertansiyon (yüksek tansiyon)
- Guatr
- Tiroid hastalıkları
- Polikistik over sendromu
- Cushing sendromu
- Osteoporoz (kemik erimesi)
Endokrinoloji Uzmanı Kimdir?
Endokrinoloji uzmanı, endokrin sistem hastalıklarıyla ilgilenen doktordur. Endokrinoloji uzmanları hormon bozukluklarını tanılar ve tedavi eder. Endokrin sistem hastalıklarının tedavisinde uzmanlaşmışlardır.
Endokrinoloji Uzmanları Ne Tip Bir Eğitim Alırlar?
Endokrinoloji uzmanları, altı yıllık tıp fakültesi eğitimini tamamladıktan sonra iç hastalıkları ihtisası yaparlar. Bu eğitim süreci toplamda 13 yıl sürer ve uzmanlık sınavlarını geçtikten sonra endokrinoloji uzmanı olurlar.
